#2 - Onverwachtse Geschenken

"Kent gij Andrea Bocelli?" vraagt hij ons. Nog voor we kunnen antwoorden, zingt hij zomaar ineens een aria uit het repertoire van deze zanger. Te midden van het groene domein rond het psychiatrisch centrum van Zoersel, worden wij verrast door een loepzuiver stemgeluid. De naam van deze onbekende nachtegaal is "JV" en hij had E en mij al van ver zien lopen. Hij hield ons tegen en terwijl hij ondeugend naar mij wees, zei hij aan E 'dat deze juffrouw het goed kon uitleggen'. Omdat JV opmerkte dat we een beetje verrast waren door zijn onverwachtse reflectie, verontschuldigde hij zich : "Tja, ik ben 82, wat heb ik meer om handen dan te kijken naar andere mensen." Toen vroeg hij of wij hier werkten en wat onze functie was. E vertelde dat ze hier in dienst is als psychologe, ik zei dat ik hier was als gast, voor het geven van een theaterworkshop aan de jongeren. Op dat moment brak hij los : dat hij enorm hield van theater en een diep respect had voor de geestelijke gezondheidszorg. Dat hij die tweede sector ook zo goed kende, omdat hij ettelijke uren had gesleten in psychiatrische instellingen samen met zijn dochter, die - ondanks alle goede zorgen - toch had beslist om te stoppen met leven. En dat hij het daarom zo belangrijk vond, wat E en ik deden, of het nu in vast dienstverband was of als gast. Die dankbaarheid gaf hem in dat hij moest zingen voor ons.

Helemaal vervuld door dit onverwachtse geschenk, komen E. en ik aan bij de ruimte waar ik voor het eerst aan de slag zal gaan als puberfluisteraar. Daar zit F. ons al op te wachten. F is een gretig meisje van 19 dat mij spontaan aanspreekt . Terwijl we met haar de tafels aan de kant schuiven, druppelt de rest binnen : vijf andere jongeren die daar permanent verblijven, eentje die thuis woont en af en toe deelneemt aan activiteiten en vijf jonge begeleiders.

L , die zelf een heel intens parcours doorliep en nu in het centrum stage loopt als ervaringstherapeute, komt naar me toe met een boek, waarvan zij de auteur is. Het werd vorig jaar uitgegeven en vertelt over haar psychische kwetsbaarheid die 'als een dief in de nacht' haar leven kwam binnen geslopen. "Daar ga je misschien iets aan hebben voor je project"suggereert ze. Verwarmd door deze mooie gift, begin ik aan mijn eerste workshop. Nadat ik het opzet van "De Puberfluisteraar" gekaderd heb, ga ik aan de slag met enkele theatrale opwarmingsoefeningen . Speels, kort en fysiek, om het hoofd op sluimerstand te zetten en de connectie met lijf& hart te openen . Wat meteen opvalt, is de ongelooflijke bereidheid van deze groep jonge mensen. Ze kennen mij van haar noch pluim en toch smijten ze zich helemaal. Voor één meisje, S, is het na de tweede fysieke expressie-opdracht genoeg. Nadat ze buiten is gelopen, gaat psychologe E achter haar aan en komt ze vijf minuten later terug binnen. Ik stel voor dat ze even naast mij aan de kant komt zitten. Dat kan enorm geruststellend werken, als je even mag kijken naar de speelvloer en met eigen ogen kan vaststellen dat er daar heel andere wetten gelden dan in het echte leven. Na een uitgebreide opwarming en een korte pauze in de zon, trek ik de jongeren, aan de hand van een korte visualisatie, in de 'creatie-brainstorm'. Hierbij krijgen ze de keuze tussen verschillende opdrachten : Utopia, Droompersonage, Associatief Schrijven Rond Diverse Thema's , Muziek en Ja/Nee-Vragen- Voor- Leeftijdsgenoten. Deze kunnen ze uitvoeren in de vorm die voor hen het meest comfortabel voelt. Psychologen E en E, ervaringstherapeute L en patiente P kiezen voor het vormgeven van hun Utopia, via collages en tekeningen. S gaat voor associatief schrijven rond de thema's , C begint aan de Ja/Nee-Vragen en I, X en M kiezen voor Muziek. Zij mogen hun lievelingssong delen met de groep door deze te playbacken, live te zingen of er voluit op te dansen. Wederom zie ik dezelfde overgave als bij de fysieke oefeningen. Er is focus, bereidheid en vertrouwen. En er is ook stilte, want de dames die voor Muziek kozen, oefenen hun performance in de gang en in de tuin. Zachtjes trippel ik rond tussen de schrijvers en de tekenaars. Enkel het geluid van plaatjes die uit tijdschriften gescheurd worden en het gekras van pennen. Dan beslist M om toch een tekening te maken, in plaats van te playbacken. Hij zegt dat hij enorm graag tekent en toont mij zijn website. Ik val omver van zo veel kracht : de intensiteit van zijn tekenwerk spat van zijn smartphone-scherm. Terwijl hij door zijn tekeningen scrolt, begint hij te vertellen over zijn psychoses , over wat er dan allemaal gebeurt in zijn beleving. Dat hij soms bizarre verschijningen ziet, die niet enkel hem maar ook andere mensen lastig vallen. Intussen kan hij lotgenoten die in een aanval verdwaald raken, 'bevrijden' omdat hij dan precies weet wat ze doormaken. Hij besluit : "op het moment dat je weet wat realiteit is en wat niet, kan je uit de psychose stappen. Het probleem is dat dit onderscheid tijdens een aanval niet meer helder is/"Ik ben onder de indruk van zijn openheid, als ook van wat hij vertelt. Maar omdat ik tijdens zijn verhaal, onrust voel opborrelen bij sommige andere deelnemers, richt ik mij opnieuw op de groep. We eindigen de workshop met een reflectie op de brainstorm : uit de diverse utopia's spreekt het verlangen naar een tragere wereld met minder prikkels en menselijk samenzijn zonder (voor)oordeel. Er is angst voor de klimaatopwarming en tegelijk een verlangen naar veel zon. Sommigen hongeren naar structuur en voorspelbaarheid, anderen wensen dat de gehele mensheid dezelfde taal spreekt. De tekst van S over haar moeder ontroert, net als de zelfgemaakte choreo van X. Het lied dat I voor ons zingt, met haar rug naar ons, klinkt helder en zorgeloos. De vragenlijst van C telt vier bladzijden en is ronduit indrukwekkend. "Kennen jullie de psychiatrie? Denken jullie dat er daar enkel zotten zitten? " is de ja/nee-vraag die bij mij het hardst nazindert.

Na een 3,5 uur-durende wisselwerking met deze mooie jonge mensen, rond ik de eerste workshop af. Als ik thuis kom, kan ik amper nog pap zeggen. Mijn eerste werksessie als puberfluisteraar was heel rijk, maar ook heel intens. Ik voel nu al dat mijn gretige hoofd en vurige hart vriendelijk worden uitgenodigd om te leren doseren. Als ik dat laatste goed doe, kan mijn tocht door de binnenwereld van adolescenten, een unieke en gelaagde ervaring worden. Eentje om een leven lang te koesteren, een onverwachts geschenk.