#5. Is The Future Female?

(tekening door de 12-jarige N , titel : "Hoe mijn brein er uit ziet" )

De laatste drie fluistersessies ontmoet ik enkel vrouwelijke adolescenten : eerst bij de jeugdwerking van Kras Kiel, dan in het vijfde jaar Mode&Creatie van Het Scheppersinstituut te Deurne en daarna tijdens een tweede workshop bij Kras, wanneer ik werk met een iets jongere versie van de eerste groep. Een opvallende parallel tussen de drie sessies : gegibber tijdens de opwarming.

Hoewel ik zelf ooit zo'n giechelend meisje ben geweest - en soms nog ben - voel ik hoe die slappe lach mij bij elke sessie even verrast. Het is nochtans een tijdloze eigenschap van een 'bakvis', die poogt haar schaamte, ongemak en zenuwen te verstoppen en daardoor genadeloos overmand wordt door oncontroleerbare lachbuien.

Elk van deze drie sessies komt er - gelukkig - ook een kantelpunt, zij het telkens op andere momenten en door verschillende triggers. De eerste workshop is de groep zo klein, dat de lach vervliegt, nog voor hij kan aanzwellen. Bij de tweede groep van de school in Deurne, maakt hij plaats voor focus, nadat de confrontatie van het kringgebeuren voorbij is en de energie zich kan verspreiden over de vloer. Bij de derde groep is de slappe lach zo hardnekkig, dat ik deze dertienjarigen - na ongeveer een half uur - letterlijk moet blinddoeken om de aandacht te verleggen van 'die veel te aanwezige ander' naar zichzelf. Vanaf dat moment deinen ook deze meisjes voluit op hun persoonlijke beat.

Bij de oudste Kras-groep kent de sessie daarnaast een uniek verloop : eerst is er slechts één deelneemster en twee begeleidsters - die als prille twintigers ook tot mijn doelgroep behoren - vijf minuten later komt er één deelneemster bij , vlak daarna twee en na een half uur nog één. Daardoor begin ik de workshop met drie en rond ik hem af met zeven. Een normaal gegeven bij Kras , wordt mij verteld, omdat het een vrijetijdswerking is, waar jongeren een tweede thuis vinden en waar om die reden, zo weinig mogelijk imperatieven aan vast worden gehangen.

Bijzonder mooi aan deze groep meisjes, is hun theatrale mimiek en hun voluit stromende fysieke expressie. Ik vertel na de workshop aan begeleidsters I en Z dat het iets is dat mij al vaker is opgevallen : dat kinderen en jongeren van Arabische en Afrikaanse origine, meestal veel theatraal talent bezitten, heel soepel bewegen en spontaan meer performen vanuit hun buik. Terwijl kinderen en jongeren met wortels hier, aanvankelijk meer verbinding lijken te maken met hun hoofd dan met hun lijf. Daardoor heb ik soms langer nodig om hen te bevrijden uit het kluwen van hun innerlijke censor, zodat ze zich durven laten drijven op hun impulsen en op het - immer verrassende - hier-en-nu.

Heel eigen is ook het Utopia dat deze meisjes tijdens de visualisatie zien en horen, na hun wervelende bewegingsperformance. Ze omschrijven een zonnig universum vol groene valleien en gezellige kampvuurtjes, waar volkeren uit alle culturen door en naast elkaar leven. Zonder dat deze culturen hun eigenheid verliezen, staan zij evenwel open voor elkaars lessen. Eén meisje beschrijft een soundscape van vrolijk zingende vogels, het geruis van de zee en katholieke kerkklokken als 'basso continuo' onder de stem van een tot-gebed-zingende imam. Tussen de valleien wordt heen en weer gereisd met paard&kar, fietsen en kleine milieuvriendelijke busjes. Enkel C droomt een ander wereld bij elkaar : ze ziet ook alle culturen vredevol samenleven , maar ze vervoeren zichzelf wel met auto's in alle maten en soorten en wonen in villa's. Voor haarzelf wenst ze een hoofdrol in de - bij jongeren - extreem populaire reeks "Squid Game". In haar woorden hoor ik het diepmenselijk verlangen om op korte tijd heel rijk te worden.

Bij de vijfdejaars van Deurne leven er uiteenlopende toekomstbeelden, soms zelfs in het hart van één en dezelfde persoon. Zo zegt de zeventienjarige N dat ze duidelijk twee universa ziet voorbij komen : eentje waar zij ligt te rusten in een groot en kleurrijk bloemenveld en een ander waar zij, als succesvolle carrièrevrouw met een druk leven, een penthouse in New York betrekt. Ook droomt ze bij dat mondaine leven een hoop voertuigen die ze niet per sé nodig heeft, maar die in haar bezit zijn omdat ze nu éénmaal veel geld verdient.

Na N geven nog vier meisjes aan dat ze die gespletenheid ervaren in hun visioenen. Elk van hen beschrijft variaties op hetzelfde thema : de tweespalt tussen een prikkelarme omgeving vol rust en groen, versus een hectisch zakenleven in de buitenlandse modewereld. Daarbij specificeert E dat ze zichzelf , in haar drukke versie , ziet zitten aan het tafeltje van een Parijse bar , badend in een sfeer van 'elegante melancholie'. S is één van de weinigen die het niet heeft over vorm of materie , wel wenst zij vurig dat ze als volwassene in een vrije wereld zal leven, waar veel minder oordeel wordt geveld dan nu. En het Utopia van M wijkt helemaal af van de andere : zij beschrijft de toekomstige aardbol uit vier grote delen. Eén stuk bestaat uit snoep, één is gemaakt van goud, één is volledig groen en het laatste is leeg, want 'dat moet nog gecreëerd worden'.

Als deze fantasierijke dames zich vervolgens overgeven aan de brainstorm-opdrachten, kiezen de meesten van hen voor het maken van een collage ; dat zijn ze gewoon binnen hun studie. Toch zijn er ook twee die opteren voor schrijfopdrachten. Wat blijft hangen van M haar Manifest Voor Toekomstige leiders, is "7. Onderwijs Moet Leuk Zijn. " Ze voegt er aan toe :"want dat is het nu echt niet. Hier op school valt het nog mee, omdat we ook creatief benaderd worden, maar op mijn vorige school was het enkel stil zitten en leerstof slikken. Dat kan toch niet meer ! Ze zouden ons elke ochtend van die 'bewegingsoefeningen' - doelend op mijn fysieke expressie-opdrachten - moeten geven, dan kunnen wij ons veel beter concentreren." Haar vuur katapulteert mij terug naar mijn eigen zesde middelbaar, waar ik, in een essay voor het vak Nederlands, ongeveer hetzelfde fulmineerde : de schooldag starten met veel beweging, dan een paar uur gefocust hoofd-vakken volgen, om in de namiddag een bad van artistieke ateliers te krijgen. Ik was op mijn zeventien heel kwaad dat je op een kunsthumaniora of Steinerschool moest les volgen , om recht te hebben op die veelzijdige aanpak. Want, zo vond de tienerversie van mezelf , juist cerebraal aangelegde leerlingen, die later een beroep als ingenieur of arts ambiëren, moeten in de breedte (op)gevoed worden, niet enkel de kunstenaars-in-spe. Weinig geruststellend dat er - een kwarteeuw later! - amper iets veranderd is.

Gelukkig blijken jongeren, zelfs zonder stimulans op school, een groot creatief denkvermogen te bezitten ; zo tonen ook de jongste groep meisjes, van twaalf en dertien jaar oud. Zij vertellen mij enthousiast over een wereld vol ijssalons, waar iedereen elkaar voor de grap achtervolgt, met mensen die kunnen vliegen en families bestaande uit alle rassen die deze planeet rijk is. Ze omschrijven een planeet vol mensen met regenbooghaar, natuur en ongevaarlijke dieren die in vrijheid leven, waardoor het mogelijk is om op de Meir te wandelen, naast welgemanierde leeuwen. Ze tekenen en plakken een aardbol waarin alle mensen een volledig gelijke waarde wordt toegekend, ongeacht de persoonlijkheid : iedereen mag zijn geslacht mag kiezen, zijn geloof, zijn unieke pad. Wat daarnaast opvalt, is dat deze meisjes als volwassene graag hun medemens willen helpen, vanuit een beroep als arts, rechter of leerkracht. Allemaal prachtige ideeën waar mijn ziel zich aan laaft, al zijn er twee toekomstbeelden die net iets dieper resoneren omdat ze mij kalmeren - "de wereld is één grote boerderij" dixit S - of een vlijmscherpe spiegel voorhouden "mijn Utopia ziet er hetzelfde uit als de huidige wereld, maar dan zonder al mijn angsten". Deze gebalde omschrijving van N raakt mij enorm. Want wat remt meer af dan onze fobieën en paniekstoornissen? Wat vernauwt de perceptie harder dan schrikbeelden en doemscenario's? Wat heeft een nefaster effect op intermenselijke relaties, creaties, leiding geven, bewegen, denken, slapen, ademen....leven? Heel juist, N, onze angst. Die slappe lach aan het begin van de sessie, was echt nergens voor nodig. Met zo veel wijsheid op zo'n jonge leeftijd, hoef jij je helemaal nergens voor te schamen.