#9. On est parti : het interactief schrijfproces !

Op de laatste zaterdag van de Krokusvakantie ontmoet ik Arsène(14), Edzhe(16), Finn(16), Laime(15), Margot(15) en Tibe(15) voor de eerste keer in de hoedanigheid van 'schrijfcoach' ; Amani(15), Ahlam(15) en Adam(14) sluiten aan vanaf volgende week.

Omdat ik hen deelgenoot wil maken van het traject, dat ik tijdens de eerste fase van dit project heb afgelegd, lezen we samen een aantal blogs door. Ik druk hen op het hart dat zij een soort 'ambassadeursrol' vervullen : ik heb twintig workshops gegeven op heel diverse locaties, binnen heel uiteenlopende kaders. Daarom zijn zij slechts enkele - van de meer dan tweehonderd - jonge stemmen die ik de voorbije weken heb ontmoet en gehoord. En dus mogen ze mij in de schrijffase coachen, niet enkel vanuit zichzelf, maar ook vanuit al die andere adolescenten, die wel aanwezig zijn via hun output - van collages, vragen, teksten, muzikale playlist en zo veel meer - maar niet fysiek deel uitmaken van mijn schrijfcoach-team. Mijn schrijfcoaches stralen een grote gretigheid uit, die zich meteen toont in hun eerste reflecties. Ze praten over het schoolsysteem dat 'suckt as hell ' omdat het vooral draait om punten en niet gaat over het werkelijk verwerven van nieuwe stof of vaardigheden. "Ik wil heel graag Frans leren, maar ik wil geen cijfer krijgen op elk woord dat ik in die les uitspreek" merkt iemand op. Ze fulmineren over de maatschappij, 'dat die lichtjes debiel is en dat ze er zogezegd voor worden klaargestoomd op school, maar dat ze het gevoel hebben dat dit eigenlijk helemaal niet gebeurt.' Ze geven aan dat scholen dat overigens wel zouden moeten doen, want dat je daar op dit moment echt niet leert 'om volwassen te zijn'. En dat slimme kinderen misschien wel goeie wiskunde-toetsen afleggen, maar daarom nog niet in staat zijn om in het 'echte' leven, de juiste keuzes te maken. Ze vinden ook dat er veel te veel keuze-mogelijkheden zijn, waardoor ze soms verlamd geraken. Zelfs als het gaat over het kiezen van een wasmiddel of shampoo. Op een bepaald moment passeert, mbt het maken van keuzes, het thema zelfmoord. Daarover is hun standpunt behoorlijk helder : dat het voor sommige mensen wel een zinvolle optie kan en mag zijn, als zij zich zo compleet op en eenzaam voelen, dat ze amper nog kunnen functioneren. En nee, ze zijn alles behalve depressief, mijn schrijfcoaches, maar wel stellig. Zo geloven ze bijvoorbeeld niet, naar aanleiding van een ja-nee-vraag uit de psychiatrie van Zoersel, dat de apocalyps nabij is, maar wel dat 'het einde van de mensheid' niet meer zo lang op zich zal laten wachten. Daarbij gaan ze uit van de mogelijkheid dat er al eens een mensheid geweest is, voor de deze, maar dat wij daar op dit moment gewoon geen weet van hebben. Misschien zijn wij zelfs 'de zoveelste mensheid op rij'. Het is een heerlijk intens gesprek, als opmaat voor mijn interactief schrijfproces. Nico Boon - toneelschrijver, theatermaker en fijne collega - en ik wisselen af en toe een geamuseerde blik. Wij zitten erbij als 'zogeheten volwassenen' en zijn stevig onder de indruk van al hun onbeschroomde uiteenzettingen, stellingnames en discussies. Daarom is het zo goed dat ik dit deel van mijn werkproces, wel kan delen met een 'compagnon-de-route' ; ik sprak Nico aan als 'outside eye', als 'mijn extra paar ogen en oren', om al hun reflecties en en schrijfopdrachten mee te filteren en om, op momenten dat ik het overzicht dreig te verliezen, een beetje licht bij te schijnen.

Als ik de week erna opnieuw mijn werkruimte in duik en alle output van de voorbije twintig workshops begin te ordenen, maak ik artificiële categorieën. Deels om de veelheid aan materiaal behapbaar te maken voor mezelf en mijn coaches, maar ook omdat ik voel dat er, naast veel overeenkomsten, toch enorme verschillen zijn tussen de jongeren die ik zag op de diverse plekken. In de psychiatrie deinden de utopia's op vertraging, voorspelbaarheid, structuur en massa's groen en was één van de grootste toekomstwensen, 'stabiel blijven'. Terwijl er bij de groep OKAN-jongeren leerlingen waren die niet eens in de toekomst geloofden, en indien wel, een groot verlangen benoemden naar individuele materiële welvaart en hereniging met de familie. Daartegenover werden er, bij de jonge acteurs van het Schelde-offensief, uitgesproken fantasiewerelden geschetst - met levend geworden Barbie-poppen die door het slijk rollen, sprookjesfiguren die allemaal op één plek wonen of Pockemons, afgewisseld met de dj-tafel van Tomorrowland. En op sommige scholen waren eeuwigdurende festivals of de skyline van New York - met mannen in een figurantenrol - het ultiem na te jagen toekomstbeeld.

Al deze diversiteit in de output vind ik te prikkelend, om dit zomaar te herleiden tot één visie of kleur. In het schrijfproces ga ik dan ook een poging doen om alle stemmen, op één of andere manier, te laten klinken. En daar gaan de negen jongeren die mij coachen in deze fase, een belangrijke rol in spelen.

Vorige zaterdag, nadat ze het materiaal van alvast drie verschillende groepen hadden verwerkt, hebben ze mijn eerste schrijf-opdrachten geformuleerd. Ahlam en Edzhe bogen zich over de output van de vijfde en zesdejaars uit het Atheneum in Ekeren. Finn, Laime en Arsène doken in het materiaal van de jongeren uit de psychiatrie en Amani en Adam verdiepten zich in de teksten, collages en playlists van de uitsluitend vrouwelijke klassen uit de richting 'Mode&Creatie' van Deurne. Ze lazen, bespraken, bekeken en beluisterden, terwijl Nico en ik - letterlijk en figuurlijk - alle hoeken van de kamer zagen. We namen hun gesprekken op, we bevroegen hen en we luisterden naar hun aanvoelen van de groep die ze vertegenwoordigden. Ze waren niet op de hoogte van de sub-categorie - Nico deed het goede voorstel om de artificiële naamkaartjes die ik bij elke groep plakte, weg te halen - en dat leverde een open feedback op. Een van de reacties op de groep uit de psychiatrie, was dat deze jongeren - in hun schrijfsels, collages en tekeningen - helemaal niet overkwamen als psychisch kwetsbaar. De groepen van Ekeren werden omschreven als "jong van lichaam, maar volwassen van geest" en zoekend in de liefde en de dames van Deurne werden geïnterpreteerd als 'artistiek en, ondanks donkere gedachten, wel rustig.' Mij viel op hoe respectvol mijn coaches omgingen met het materiaal van hun leeftijdsgenoten. Ook vonden ze veel vragen en gedachten herkenbaar. Aan het einde van de werksessie - waarin ze resoluut weigerden om zelfs maar enkele minuten te pauzeren - formuleerden ze hun eerste schrijfopdrachten. Het zijn er vijf, af te werken tegen komende zaterdag. Ze zijn gebaseerd op de output van drie bovengenoemde groepen en dragen absurditeit, diepgang en nieuwsgierigheid in zich. Daarnaast werd het ook heel erg duidelijk dat sommige van mijn coaches al verder denken dan het schrijfproces ; ze hebben een heldere verbeelding bij bepaalde details van de voorstelling, waar dit project uiteindelijk in zal uitmonden. Voor het eerst in mijn leven, begin ik nu te werken aan opdrachten die mij zijn opgelegd, door jongeren die mijn kinderen hadden kunnen zijn. Mijn volwassen brein staat voor een zeer spannende, maar ook heel prikkelende missie : het vertolken van een onvoorspelbaar en heel divers puberbrein.... De schrijftafel lonkt.