#9. On est parti : het interactief schrijfproces !

Op de laatste zaterdag van de Krokusvakantie ontmoet ik Arsène(14), Edzhe(16), Finn(16), Laime(15), Margot(15) en Tibe(15) voor de eerste keer in de hoedanigheid van 'schrijfcoach' ; Amani(15), Ahlam(15) en Adam(14) sluiten aan vanaf volgende week.

Omdat ik hen deelgenoot wil maken van het traject, dat ik tijdens de eerste fase van dit project heb afgelegd, lezen we samen een aantal blogs door. Ik druk hen op het hart dat zij een soort 'ambassadeursrol' vervullen : ik heb twintig workshops gegeven op heel diverse locaties, binnen heel uiteenlopende kaders. Daarom zijn zij slechts enkele - van de meer dan tweehonderd - jonge stemmen die ik de voorbije weken heb ontmoet en gehoord. En dus mogen ze mij in de schrijffase coachen, niet enkel vanuit zichzelf, maar ook vanuit al die andere adolescenten, die wel aanwezig zijn via hun output - van collages, vragen, teksten, muzikale playlist en zo veel meer - maar niet fysiek deel uitmaken van mijn schrijfcoach-team. Mijn schrijfcoaches stralen een grote gretigheid uit, die zich meteen toont in hun eerste reflecties. Ze praten over het schoolsysteem dat 'suckt as hell ' omdat het vooral draait om punten en niet gaat over het werkelijk verwerven van nieuwe stof of vaardigheden. "Ik wil heel graag Frans leren, maar ik wil geen cijfer krijgen op elk woord dat ik in die les uitspreek" merkt iemand op. Ze fulmineren over de maatschappij, 'dat die lichtjes debiel is en dat ze er zogezegd voor worden klaargestoomd op school, maar dat ze het gevoel hebben dat dit eigenlijk helemaal niet gebeurt.' Ze geven aan dat scholen dat overigens wel zouden moeten doen, want dat je daar op dit moment echt niet leert 'om volwassen te zijn'. En dat slimme kinderen misschien wel goeie wiskunde-toetsen afleggen, maar daarom nog niet in staat zijn om in het 'echte' leven, de juiste keuzes te maken. Ze vinden ook dat er veel te veel keuze-mogelijkheden zijn, waardoor ze soms verlamd geraken. Zelfs als het gaat over het kiezen van een wasmiddel of shampoo. Op een bepaald moment passeert, mbt het maken van keuzes, het thema zelfmoord. Daarover is hun standpunt behoorlijk helder : dat het voor sommige mensen wel een zinvolle optie kan en mag zijn, als zij zich zo compleet op en eenzaam voelen, dat ze amper nog kunnen functioneren. En nee, ze zijn alles behalve depressief, mijn schrijfcoaches, maar wel stellig. Zo geloven ze bijvoorbeeld niet, naar aanleiding van een ja-nee-vraag uit de psychiatrie van Zoersel, dat de apocalyps nabij is, maar wel dat 'het einde van de mensheid' niet meer zo lang op zich zal laten wachten. Daarbij gaan ze uit van de mogelijkheid dat er al eens een mensheid geweest is, voor de deze, maar dat wij daar op dit moment gewoon geen weet van hebben. Misschien zijn wij zelfs 'de zoveelste mensheid op rij'. Het is een heerlijk intens gesprek, als opmaat voor mijn interactief schrijfproces. Nico Boon - toneelschrijver, theatermaker en fijne collega - en ik wisselen af en toe een geamuseerde blik. Wij zitten erbij als 'zogeheten volwassenen' en zijn stevig onder de indruk van al hun onbeschroomde uiteenzettingen, stellingnames en discussies. Daarom is het zo goed dat ik dit deel van mijn werkproces, wel kan delen met een 'compagnon-de-route' ; ik sprak Nico aan als 'outside eye', als 'mijn extra paar ogen en oren', om al hun reflecties en en schrijfopdrachten mee te filteren en om, op momenten dat ik het overzicht dreig te verliezen, een beetje licht bij te schijnen.

Als ik de week erna opnieuw mijn werkruimte in duik en alle output van de voorbije twintig workshops begin te ordenen, maak ik artificiële categorieën. Deels om de veelheid aan materiaal behapbaar te maken voor mezelf en mijn coaches, maar ook omdat ik voel dat er, naast veel overeenkomsten, toch enorme verschillen zijn tussen de jongeren die ik zag op de diverse plekken. In de psychiatrie deinden de utopia's op vertraging, voorspelbaarheid, structuur en massa's groen en was één van de grootste toekomstwensen, 'stabiel blijven'. Terwijl er bij de groep OKAN-jongeren leerlingen waren die niet eens in de toekomst geloofden, en indien wel, een groot verlangen benoemden naar individuele materiële welvaart en hereniging met de familie. Daartegenover werden er, bij de jonge acteurs van het Schelde-offensief, uitgesproken fantasiewerelden geschetst - met levend geworden Barbie-poppen die door het slijk rollen, sprookjesfiguren die allemaal op één plek wonen of Pockemons, afgewisseld met de dj-tafel van Tomorrowland. En op sommige scholen waren eeuwigdurende festivals of de skyline van New York - met mannen in een figurantenrol - het ultiem na te jagen toekomstbeeld.

Al deze diversiteit in de output vind ik te prikkelend, om dit zomaar te herleiden tot één visie of kleur. In het schrijfproces ga ik dan ook een poging doen om alle stemmen, op één of andere manier, te laten klinken. En daar gaan de negen jongeren die mij coachen in deze fase, een belangrijke rol in spelen.

Vorige zaterdag, nadat ze het materiaal van alvast drie verschillende groepen hadden verwerkt, hebben ze mijn eerste schrijf-opdrachten geformuleerd. Ahlam en Edzhe bogen zich over de output van de vijfde en zesdejaars uit het Atheneum in Ekeren. Finn, Laime en Arsène doken in het materiaal van de jongeren uit de psychiatrie en Amani en Adam verdiepten zich in de teksten, collages en playlists van de uitsluitend vrouwelijke klassen uit de richting 'Mode&Creatie' van Deurne. Ze lazen, bespraken, bekeken en beluisterden, terwijl Nico en ik - letterlijk en figuurlijk - alle hoeken van de kamer zagen. We namen hun gesprekken op, we bevroegen hen en we luisterden naar hun aanvoelen van de groep die ze vertegenwoordigden. Ze waren niet op de hoogte van de sub-categorie - Nico deed het goede voorstel om de artificiële naamkaartjes die ik bij elke groep plakte, weg te halen - en dat leverde een open feedback op. Een van de reacties op de groep uit de psychiatrie, was dat deze jongeren - in hun schrijfsels, collages en tekeningen - helemaal niet overkwamen als psychisch kwetsbaar. De groepen van Ekeren werden omschreven als "jong van lichaam, maar volwassen van geest" en zoekend in de liefde en de dames van Deurne werden geïnterpreteerd als 'artistiek en, ondanks donkere gedachten, wel rustig.' Mij viel op hoe respectvol mijn coaches omgingen met het materiaal van hun leeftijdsgenoten. Ook vonden ze veel vragen en gedachten herkenbaar. Aan het einde van de werksessie - waarin ze resoluut weigerden om zelfs maar enkele minuten te pauzeren - formuleerden ze hun eerste schrijfopdrachten. Het zijn er vijf, af te werken tegen komende zaterdag. Ze zijn gebaseerd op de output van drie bovengenoemde groepen en dragen absurditeit, diepgang en nieuwsgierigheid in zich. Daarnaast werd het ook heel erg duidelijk dat sommige van mijn coaches al verder denken dan het schrijfproces ; ze hebben een heldere verbeelding bij bepaalde details van de voorstelling, waar dit project uiteindelijk in zal uitmonden. Voor het eerst in mijn leven, begin ik nu te werken aan opdrachten die mij zijn opgelegd, door jongeren die mijn kinderen hadden kunnen zijn. Mijn volwassen brein staat voor een zeer spannende, maar ook heel prikkelende missie : het vertolken van een onvoorspelbaar en heel divers puberbrein.... De schrijftafel lonkt.

#8. What A Ride...

Terwijl het alsmaar harder begint te regenen, fiets ik weg van de Spectrumschool in Deurne, weg van de laatste groep jongeren die ik opzocht voor een ontmoeting. De voorbije zes weken gaf ik in totaal twintig workshops aan pubers in alle maten en soorten. Een intens traject, waarin ik adolescenten uitnodigde om hun hoofd af te zetten, hen uitdaagde om zichzelf fysiek te bevrijden en hun binnenwereld uit te drukken, via de vorm die hen het meest lag : met eigen of andermans woorden, via knipsels en plaksels, aan de hand van tekeningen of door het delen van muziek. Twintig keer kreeg ik hen mee, zij het wel telkens op een ander punt in de workshop. Sommige groepen zaten al in de flow nog voor ik binnen kwam, enkele andere groepen boden weerstand tot na de fysieke opdrachten. Maar allemaal kreeg ik ze mee de creatie-brainstorm in. Elke groep had zijn eigen energie, boodschap en stempel : what a ride! Er gingen meer dan tweehonderd jongeren door mijn handen, totaal verschillend qua leeftijd, geslacht, etniciteit, taalvaardigheid, sociale achtergrond, cognitief en/of creatief potentieel. Als iemand zich op dit moment afvraagt of ik, doorheen deze tournee, meer inzicht heb gekregen in het puberbrein, dan is het antwoord negatief. Maar dat is helemaal niet erg, want de output van dit avontuur is enorm. In mijn werkruimte hangen momenteel massa's collages van diverse Utopia's, Hoofden Vol Gedachten, ellenlange lijsten met Ja/Nee-vragen Voor Leeftijdsgenoten, bladen vol Associatieve Schrijfsels, verschillende Portretten van Toekomstige Volwassenen, als ook portretten van Innerlijke Demonen, Manifesten Voor Toekomstige Leiders - waarbij ik me de vraag stel of ik niet best een tolk Nederlands-Russisch inhuur omdat deze manifesten, niet enkel toekomstige, maar ook de huidige wereldleiders zeer positief zouden kunnen beïnvloeden - en op mijn Spotify-account ben ik bezig met de samenstelling van een gigantische lijst, met daarin de meest uiteenlopende muziek die een mens zich maar kan voorstellen. Een puberhart dat troost zoekt, is duidelijk niet voor één (muzikaal) gat te vangen.

Wat een rijkdom bracht de voorbije periode. En ook de laatste drie workshops waren beklijvend. Op woensdag was ik in Merelbeke om te werken met de jonge acteurs van Het Schelde-offensief, een theaterwerkplaats voor spelers met een beperking, die collega F in 2017 oprichtte. Geweldig dat hij dat deed, want deze jongeren zijn een geschenk om mee te werken. Tijdens de kring-oefeningen zijn ze nog wat aftastend, al merk ik dat sommigen heel snel voluit gaan. Wanneer ik met de bewegingsopdrachten in de ruimte begin, zijn ze allemaal in focus en straalt er een enorme intensiteit af van de speelvloer. Heerlijk om zien, hoe al deze verschillende jonge mensen, zich smijten en flexibel switchen tussen bewegingskwaliteiten en emoties, tussen solo en collectief. Ook hebben ze een grote eigenheid : elk van deze jongeren bezit een puur en uniek universum, dat ze genereus met mij delen. Iets wat ik vaker zie bij mensen met een beperking, waardoor ik geneigd ben hen eerder te definiëren als "mensen met een verrijking". Het is net omdat het hen meestal ontbreekt aan zogeheten 'sociaal aangepast gedrag', dat ze heel dicht bij hun kern blijven. Dat laatste is iets dat onze maatschappij - in deze tijd vol exposure - heel erg nodig heeft. Hun droomwerelden kwamen dan ook vloeiend tot leven, omdat zij eigenlijk geen visualisatie nodig hebben, om hun fantasie aan te wakkeren. Zo beschrijft K een wereld, waarin het einde van zijn boek - waar hij al een hele tijd aan werkt - vorm krijgt : de oude man in zijn verhaal wordt opnieuw jong en komt zo terecht in een loop , waarbij alles weer opnieuw begint. M spreekt met lichtjes in de ogen over een sprookjeswereld, waarin de figuren uit alle verhalen allemaal samen vertoeven en waarin zij als Belle naast Het Beest loopt. G vertelt over een tweeledig Utopia, dat zich manifesteert in flitsen, die elkaar de hele tijd afwisselen : aan de ene kant ziet hij een wereld, waarin hij vecht met Pockemons, aan de andere kant spot hij zichzelf als DJ op Tomorrowland . M, die thuis wel zeventig Barbie-poppen heeft - en gedurende haar leven twintigduizend poppen willen sparen - droomt van een wereld vol levende exemplaren, die aan het zwembad zitten en spelen in een modderpoel. T hoort veel wind en auto's en A vertelt dat ze haar Utopia niet echt te zien krijgt, omdat ze gedurende de visualisatie wordt afgeleid door een lucide droom van enkele nachten geleden. Toch maakt ze tijdens de creatiebrainstorm resoluut een tekening van een hele grote villa, met verdiepingen en lusters.

Totaal andere werelden komen op mij af, als ik de dag erna aan de slag ga met twee klassen van de richting "Zorg&Welzijn" op de Spectrumschool. Met de eerste groep - vijfdejaars - moet ik echt werken om hen in focus te krijgen ; het is een heterogene groep waarin enkele leerlingen zitten, die duidelijk weerbarstig zijn tegenover het schoolgebeuren en alles wat daarbij hoort. Aanvankelijk ben ik bang dat het mij, voor de eerste keer in de hele reeks, niet zal lukken om van deze groep output te genereren. Toch gaan ze, na een turbulent eerste deel, wel gretig in op de keuze-opdrachten : veel van deze leerlingen kiezen voor het beschrijven van hun gedachten , als ook voor het stellen van vragen aan leeftijdsgenoten : "Voel je je gelukkig? Geloof je in een leven na de dood? Ben je dankbaar met wat je hebt? Heb je respect voor andere religies, afkomsten, culturen en ouderen ? Denk je dat je lief genoeg bent voor de mensheid? Ben je op dit moment verliefd? Hoe zie je jezelf over vijf jaar? " zijn slechts enkele van de vele en mooie vragen die ze stellen aan hun klasgenoten. De gedachten die gedeeld worden, gaan alle kanten uit, al is er één meisje dat zich vooral richt op inwendige spinsels, die beginnen met 'waarom' en die ze gretig voorleest aan de groep : "Waarom moeten we eerst studeren, dan werken en dan sterven? Waarom bestaat geld als het toch iedereen pijn doet? Waarom breken mensen elkaar de hele tijd af? " mijmert ze hardop. Een jongen verzucht dat de mensheid hopeloos is en niks bijdraagt aan de planeet. Dieren hebben daarentegen wel een gunstige invloed, volgens hem. Daarop reageert Y dat hij dat niet mag zeggen, want dat God een plan heeft. Ze zegt dat wij gewoon onze plaats moeten kennen, omdat het proces zich toch voltrekt zoals Hij het wil. Daarom is 'goed doen' de enige opdracht die wij, als nederige mensheid, hebben. Y en Y discussiëren nog even verder, want uiteraard zijn ze beiden overtuigd van hun gelijk.

In de namiddag werk ik met de allerlaatste groep, bestaande uit zeven jongeren en twee leerkrachten. Als ik, terwijl ik nog aan het installeren ben, in een terloopse uitspraak van één meisje, weerstand hoor tegenover mijn workshop, spiegel ik haar fel. Mijn ogen veranderen in bliksems en met verbaal vuur dien ik haar van antwoord. Het is de eerste keer in mijn hele tournee als puberfluisteraar, dat ik dit doe. Ik leid er uit af dat ik moe ben, maar ook dat ik dit werk - het tot expressie brengen van een heel divers spectrum aan jongeren -doe als speler. Voor mij is acteren, naast spielerei in fictieve universa, een manier om uitdrukking te geven aan wat er net onder de oppervlakte leeft ; om de energie die ergens hangt, te absorberen en vervolgens te transformeren via expressie. Mijn vulkanische aanzet aan het begin van deze werksessie, past daar perfect in en dient zijn doel, want deze laatste groep, laveert zich - nadat ze wakker werden geschud door mijn kortstondig onweer - gefocust en energiek doorheen alle opdrachten : ze genieten van de ludieke oefeningen in de kring, van het werken rond bewegingskwaliteiten en van de variaties in het dansen. Ook tijdens de visualisatie en de creatie-brainstorm geven ze zich over : ze vertellen over hun droomwereld vol haardvuren en vrienden en paradijselijke plekjes waar paarden over het strand galopperen. Over oorden waar iedereen respect heeft voor iedereen omdat elke mens simpelweg 'mag zijn wie hij is'. Het is een wens die de voorbije periode heel vaak terug is gekomen. Het mag dan ook duidelijk zijn dat jongeren van nu, de oordelen die hen langs alle kanten om de oren vliegen, meer dan beu zijn en dat de meesten onder hen volledig open staan, voor de mens in al zijn vormen.

Ik kijk enorm uit naar het schrijfproces, al laat ik de komende dagen alles even los, om over een kleine week mijn jeugdige schrijfcoaches voor het eerst te raadplegen. Ik ga hen aanspreken over het werk van hun leeftijdsgenoten die ik 'overal te velde' zag, en hen vragen dit mee te absorberen, te filteren en te beschouwen, om daarna het warme gezelschap van mijn schrijftafel op te zoeken. Twee maand lang ga ik een poging doen om het puberbrein op papier te krijgen, daarin gevoed en bijgestuurd door reflecties van mijn groep ervaringsdeskundigen en van N, een warme collega - en zeer goede schrijver - die zal fungeren als outside eye.

Grote dank aan alle jongeren die ik mocht ontmoeten de voorbije weken. Jullie voeding is rijk, veelzijdig en in dit project vooral onontbeerlijk. Een spannend en uniek schrijfproces staat mij te wachten.

#7. De Demoon

"De Demoon", getekend door F.

Met een soort van kinderlijke exaltatie introduceer ik, naast de vertrouwde keuze-opdrachten zoals "Utopia", "Hoofd Vol Gedachten", "Manifest Voor Toekomstige Leiders", "Ja/Nee-Vragen Voor Leeftijdsgenoten", "Muziek" en "Associatief Schrijven", een nieuwe creatie-opdracht, tijdens mijn eerste en enige workshop voor 'losse jongeren'. Deze opdracht draait rond iets dat mij al jaren fascineert : de donkere kracht die in elke mens huist, die op kwade dagen eigen kunnen en schoonheid ondermijnt, die op onverwachte momenten jengelt als een peuter in zijn heftigste nee-fase, die grofgebekt uit de hoek komt als hij zich bedreigd voelt - zowel tegenover anderen als tegenover zichzelf - en die we levenslang meedragen in onze schaduw, zonder dat we daar om gevraagd hebben. Er bestaan vele termen voor - 'innerlijke censor' is een populaire - maar ik noem hem "De Demoon" omdat dit woord mij angst aanjaagt en doet lachen tegelijk, alsof ik de impact van deze inwendige duivel neutraliseer, door hem een naam te geven en hem daarmee in het licht te zetten. Iets waarvan ik het gevoel heb, dat 'hij' daar niet van houdt, van licht noch transparantie. En nee, ik doe niet aan seksisme, want het zelfstandig naamwoord is volgens het woordenboek gewoon mannelijk, maar wat mij betreft, kan deze donkere afsplitsing van Het Zelf, even goed vrouwelijk, onzijdig of genderneutraal zijn. Hoe dan ook valt hij als nieuwe keuze-opdracht meteen in de smaak, want er kiezen wel vijf jongeren voor, om hem te definiëren aan de hand van een tekening. Hij toont zich in diverse gedaantes : als een hoofd zonder hersenen dat de eigenaar aanzet tot overmoedige en vooral impulsieve acties, als een onbemande geluidsstudio waar hij - in alle onzichtbaarheid - achter de knoppen zit en het mengpaneel bedient naar eigen believen, als een brein dat voor de helft gevuld is met een weelderige parasiet die leeft van woede, verdriet en angst, als een sexy roodharige vrouw die verleidelijk lacht en als 'packman', die hersenen verrukkelijk vindt en er dus genoeglijk aan knabbelt. Ik word blij van zo veel diversiteit onder de demonen, als ook van de energie die deze groep genereuze jongeren uitstraalt, in alles wat ik hen aanreik. Op hun vrije zaterdagnamiddag zijn ze gretig, gul, open, warm en vol vuur. Van kring tot vloer, van bewegingskwaliteiten tot emoties, van intensiteiten in het dansen tot creatie-opdrachten : zij geven zich in alles even hard. A tekent een Panamarenko-achtige Zeppelin op de voorgrond van zijn Utopia, L schrijft twee prachtige gedichten over het thema isolatie, M stelt zowel de Bijbel als de figuur van Assepoester in vraag en A deelt enkele van haar vele gedachten, die ze kleurrijk en kris-kras op haar blad heeft vormgegeven. R rondt de namiddag af met een bevlogen Manifest aan Toekomstige Leiders, waarin ze oprecht hoopt dat het goed met hen gaat , 'want ook hun mentaal welzijn is belangrijk', en waarin zij diep gedroomde wensen opsomt, als vriendelijke doch kordate geboden. Van deze bevlogen adolescenten zijn er wel vijf die mijn schrijfcoach-groep willen vervoegen. Deze jeugdige coaches zullen mijn klankbord zijn, tijdens de schrijffase, die aanvat als ik in maart, mijn tournee in de hoedanigheid van puberfluisteraar , afgerond heb.

Hoewel mijn tocht langs adolescenten op heel diverse plekken, bij momenten ongelooflijk intens is, ga ik die zelfgekozen rol, na afloop ook missen. De veelheid aan jongeren, locaties, plekken, sferen, voeden mij als theatermaker en als mens. Zo mag ik ook vaststellen als ik opnieuw in het Scheppersinstituut in Deurne kom, voor een werksessie met de energieke dames van het vierde jaar Mode&Creatie. Zij verrassen door hun intensiteit op de dansvloer en door de visioenen die zij delen na de visualisatie. Deze meisjes dromen van een toekomst waarin het dagelijks leven een zuiderse gemoedelijkheid ademt, met lachende families aan lange, bourgondisch gevulde tafels, omgeven door witte huizen, paarden, honden en vlinders, waarin iedereen zijn hart volgt en zoekt naar zijn diepste kern, in plaats van zichzelf structureel te overwerken - "we moeten leven, mevrouw, we moeten léven!" Ze wensen zich een leven zonder mannen, waar de brug tussen rustige natuurreservaten en bruisende steden met wilde party's, een vanzelfsprekendheid is en waar regen klinkt als klatergoud. Ze willen zonovergoten stranden met feestmuziek en spelende kinderen, ze verlangen naar alleen wonen - want zo chill is het als je op jezelf bent - naar rijk zijn, blitse gele auto's en business en naar de woonplaats van Heidi In De Bergen. Ze hopen op een volwassen leven in Hawaï, met mannen die vrouwen respectvol behandelen en met een gezin, maar dan wel zonder te moeten persen - "ik wil kinderen, mevrouw, maar ik ga echt niet bevallen." Ze delen een toekomst waarin ze een glanscarrière als advocate, harmonieus combineren met het moederschap, waarin bewoonbare peperkoeken huizen bestaan - die telkens terug groeien, hoe veel je er ook van eet - en waar ze een kind baren met twee mannen aan hun zijde, aan elke kant één.

Ik vind hun weelderigheid prachtig : in hun bewegen, in hun dromen, in hun schaamteloos verwoorden van hun diepste wensen. Iets dat enigszins contrasteert met de bedachtzaamheid van de tieners die ik de dag daarvoor leer kennen, op een warme school in Ekeren. In de voormiddag ontmoet ik een grote groep zesdejaars, in de namiddag werk ik met een kleinere klas vijfdejaars, beiden bestaande uit leerlingen van alle richtingen die het ASO rijk is. Ik geef de workshops tijdens de uren zedenleer, op vraag van leerkracht F, die heel open staat voor input van buitenaf. Beide klassen zijn gemoedelijk en heel gefocust, maar hebben even tijd nodig om zich te laten gaan in de fysieke expressie-opdrachten, alsof hun energie initieel vooral afgeleid wordt door hun brein. Al verleggen ze gaandeweg toch meer de focus naar hun lijf. De tweede groep wordt hier zelfs extra in gestimuleerd door een impuls van buitenaf, want tijdens het dansen op een opzwepend nummer van Omar Souleyman, staat er ineens een groepje jongens van een andere klas, door de ramen van de refter mee te kijken. Omdat deze ramen open staan, vraag ik hen lachend 'of ze niet willen mee komen doen', iets dat met gretigheid beantwoord wordt : éen jongen van de andere klas, komt meteen binnen, springt de dansvloer op en roept "dit is muziek voor een Turks trouwfeest, ik ga jullie leren hoe je hier op moet dansen", waarop hij vurig de vijfdejaars instrueert, hoe ze hun benen moeten bewegen en elkaars handen moeten vasthouden. Ik vind het fantastisch hoe deze werksessie in slechts een paar seconden, uitmondt in een uitbundig feest. Na het hoogtepunt bedank ik de jongens van de andere klas en ga ik verder met deze klas, die volledig opgeladen is door de onverwachtse interventie. In enkele zinnen omschrijven hoe veel weerwerk ik krijg van - in totaal - vierendertig jongeren, is onbegonnen werk. Wat mij vooral opvalt, is dat velen van hen verlangen naar een wereld met meer rust en gemoedelijkheid, waar iedereen met elkaar praat en waar locaties zijn die stad en jungle naadloos met elkaar verbinden. De meesten willen ook veel minder druk van buitenaf en een leven met de vibe van een festival. Eén iemand kleeft het woord 'atheisme' op haar Utopia-collage, omdat ze vindt dat religies de wereld al te veel schade hebben berokkend. Iemand anders plakt afzonderlijke lichaamsdelen op zijn blad omdat hij ervaart dat de mens 'te veel vervreemd is van zijn lijf'. Sommige jongeren wensen voor zichzelf een volwassen leven in afzondering - voor de rust - of tekenen als Portret Van Het Droomzelf, geen zelfportret, maar hun perspectief als volwassen mens - zo krijg ik een tekening van open, ruim appartement met groot raam. Enkele jongeren noteren hun Hoofd Vol Gedachten, maar willen dit niet delen met de rest en anderen stellen Ja/Nee-Vragen aan de groep. "Heb jij een goed gevoel als je 's avonds gaat slapen?" "Hou jij van jezelf?" "Heb jij het gevoel dat je geliefd bent?" "Heb jij genoeg ruimte om te groeien? "om maar enkele vragen op te sommen, waarbij geen enkele arm de lucht in gaat. En tenslotte delen verschillende jongeren songtitels en muziek die ze linken aan ontspanning (Where'd all the time go?) , romantiek (Do Ya Think I'm Sexy?) de natuur (pianomuziek van Schubert), rebellie (Fuck Society) maar ook aan pijnlijke herinneringen (Moral Of The Story, Solitude, No One Is Ever Going To Want Me). Deze herinneringen lichten ze niet toe aan de groep, maar vertrouwen ze wel aan mij toe, via pen en papier. Thuis lees ik hun schrijfsels en voel ik, met terugwerkende kracht, hun pijn. Herkenbare kwetsuren, waar ik hen over zou willen zeggen dat ze zich er helemaal niet voor moeten schamen. Dat iedereen ooit afgewezen wordt of onfair behandeld en dat iedereen zichzelf daarna weer moet oprapen, na een lastige zoektocht naar verloren eigenwaarde. En dat volwassen zijn niet wil zeggen, dat al die dingen dan ineens verdwijnen als sneeuw voor de zon, maar dat ze gaandeweg wel iets herkenbaarder zullen worden, waardoor ze "De Demoon", die nu soms nachtenlang heavy metal speelt in hun hoofd&hart , gaan kunnen omarmen. Omdat zijn distortion vertrouwd in hun oren klinkt.